امروزه سرعت تغییرات اقتصادی و سیاسی به حدی بالا است که گاهی اوقات در فاصله خواب شب تا بیداری صبح اتفاقات اقتصادی و سیاسی همه ما را متعجب میکند، طبیعتا تمامی این تغییرات در کسب و کار ما تاثیر مثبت و منفی دارد و گاهی اوقات اثرات منفی آن منجر به بروز بحران مالی می شود، در این نوشتار به دنبال یافتن پاسخ مناسبی به سوال چگونه بحران مالی را مدیریت کنیم؟ خواهیم بود.
در ابتدا به این مساله تاکید می گردد که اصولا بهترین استراتژی جلوگیری از هر گونه بحران مالی است اما واقعیت امر این است که علیرغم رعایت تمامی اصول کسب و کار و برنامه ریزی های درست مالی گاهی اوقات عوامل خارج از کنترل ما ( مانند پیدایش و گسترس بیماری کرونا) آنچنان فوری و قوی است که آثار ناشی از آن همه ما را غافلگیر می کند.
با ارایه چند سوال و پاسخ به سوالات به این موضوع می پردازم.
ابتدا بحران مالی را تعریف کنیم؟
بحران مالی یعنی هر موقعیتی که شخص ( حقیقی یا حقوقی ) به لحاظ پرداخت هزینه ها ی جاری و بدهی های جاری کسب و کار خود با مشکل مواجه شود.
به عبارتی اگر شما نتوانید هزینه های جاری مانند حقوق، اجاره، خریدهای ضروری و … را بپردازید و یا تاریخ سررسید چک شما رسیده و در پرداخت آن ناتوان هستید شما با بحران مالی مواجه هستید.
شاید استفاده از عبارت سرمایه در گردش بهتر باشد، شرکتی که در تامین سرمایه در گردش خود با مشکل جدی مواجه گردد به عبارتی با بحران مالی مواجه شده است.
دقت شود منظور از بحران مالی لزوما زمانی نیست که کارگران شرکت دست به اعتصاب می زنند و طلبکاران جلوی درب شرکت تجمع می کنند.
اگر شما مجبور هستید برای تامین هزینه های جاری و تامین سرمایه در گردش دست به دامان بانکها شوید و به هر قیمتی و با هر نرخی حاضر به تامین مالی هستید، با بحران مالی مواجه هستید.
اصولا چرا بحران مالی به وجود می آید؟
بحران مالی ناشی از متغیرهای قابل کنترل و غیرقابل کنترل است، برخی از متغیرهای قابل کنترل با بکارگیری برنامه ریزی مالی درست و به عبارتی هماهنگ کردن دخل و خرج قابل پیشگیری هستند اما مشکل اصلی ما با متغیرهای غیرقابل پیش بینی مانند بروز بیماری کرونا، تحریم، تغییرات شدید ارز، جنگ و … است.
بنابراین در گام نخست باید تمامی متغیرهای قابل کنترل را مدیریت نماییم و با برنامه ریزی و بودجه ریزی درست مالی از ایجاد بحران های مالی قابل کنترل جلوگیری نماییم، اما
چگونه از ایجاد بحران مالی قابل کنترل جلوگیری نماییم یا اگر بحران مالی داریم آن را کنترل کنیم؟
۱-اولین و ضروری ترین ابزار کنترل بحران مالی، مدیریت صحیح هزینه است.
به عبارتی بیشتر اوقات ما برای گذر از بحران نیاز به بکارگیری استراتژی های سختگیرانه مدیریت هزینه داریم.
بکارگیری استراتژی مدیریت هزینه حلقه مفقوده بسیاری از شرکتهای ایرانی است، شرکت در هر زمان باید استراتژی درست اتخاذ کند، شرکتی که نسبت به سال قبل به شدت کاهش فروش و ورود نقدینگی دارد نباید مانند سال قبل هزینه کند، در گام اول باید به سرعت تمامی هزینه های قابل حذف به عنوان مثال هزینه های مسافرت، ماموریت های غیرضروری، پذیرایی های مجلل، هزینه های رفاهی غیرضروری و …. حذف شوند.
هزینه های قابل کنترل به سرعت مدیریت و حتی الامکان کاهش داده شود، هزینه های مصرف آب، برق، گاز، تلفن، سربار ، ضایعات و …. با دقت تمام تحت مدیریت قرارر گیرد.
بکارگیری استراتژی مدیریت هزینه ممکن است شامل کاهش هزینه های پرسنلی مانند کاهش پاداش، کارانه، اضافه کاری و … گردد اما وظیفه مدیریت است که به پرسنل این اطمینان را بدهد که بلافاصله بعد از گذر از بحران و برگشت شرایط عادی تمامی این موارد برای پرسنل جبران خواهد شد.
متاسفانه فراوان مدیریت های غلط کاهش هزینه های پرسنلی دیده ام که نه تنها منجر به کاهش هزینه های پرسنلی نمی گردد بلکه منجر به کاهش کارایی، افزایش ضایعات و در مجموع منجر به افزایش هزینه های شرکت می گردد.
کاهش هزینه های پرسنلی با هزینه های سربار تفاوتهای بسیار مهمی دارد.
در رابطه با کاهش هزینه های پرسنلی باید این اطمینان ایجاد شود که تمامی این موارد و مدیریت هزینه ها جهت ادامه حیات شرکت و حفظ شرایط کاری پرسنل لازم است و بالافاصله بعد از گذر از بحران نسبت به جبران تمامی آنها اقدام خواهد شد.
در مجموع متاسفانه مدیریت منابع انسانی در ایران جایگاه واقعی خود را ندارد و معمولا پست مدیریت منابع انسانی یک پست تشریفاتی است که افراد غیر متخصص در این سمت بکار گمارده می شوند.
۲- بکارگیری روش های صحیح و درست تامین مالی جهت عبور از بحران، به وفور مشاهده شده است شرکتهایی که بحران مالی دارند با اخذ وام های سنگین با بهره های مالی بالا فقط به دنبال انتقال بحران از یک زمان به زمان دیگر هستند و عملا به دنبال حل بحران نیستند، شرکتی که به لحاظ پرداخت هزینه های جاری مشکل دارد توان پرداخت هزینه های بهره سنگین را ندارد ، چه باید کرد؟ باید تمامی روش های تامین مالی درست و اصولی بررسی شود شاید گاهی اوقات با واگذاری درصدی از سهام شرکت عملا بحران را به سلامتی پشت سر بگذاریم ، البته تمامی این مسایل باید توسط تیم مالی به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
مدیریت شرکت باید با استفاده از تیم مالی مجرب تمامی روش های تامین مالی بنگاه را بررسی کند.
یادمان باشد بانک فقط یکی از روش های تامین مالی است و ما می توانیم به سایر طرق نیز تامین مالی نماییم.
اما امان از دست متغیرهای غیرقابل کنترل مانند بیماری کرونا ، تحریم، مشکلات ارزی و ….
راه حل مدیریت این گونه بحران ها چگونه است و چگونه بحران مالی را مدیریت کنیم؟
امروزه در دنیا مدیران شرکتهای بزرگ به جای پیش بینی آینده اقدام به تهیه سناریوهای مختلف می کنند.
در نوشتار ذیل قصد دارم در رابطه با یکی از مهمترین استراتژی های مدیریتی که در پیش گیری اربحران های مالی و همچنین مدیریت و عبور از بحران های مالی بسیار مفید است ، بپردازم