مقدمه :
مطابق با ابلاغیه مورخ ۹۷/۰۸/۱۲ سازمان بورس و اوراق بهادار «دستورالعمل حاکمیت شرکتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» لازم‌الاجرا گردید که در ادامه به اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی خواهم پرداخت.
همچنین می توانید در لینک زیر نحوه پیاده سازی حاکمیت شرکتی را بر اساس مدل های ارایه شده در ایران مطالعه فرمایید.
نحوه پیاده سازی الزامات حاکمیت شرکتی در ایران
مطابق با این دستورالعمل هدف از اصول حاکمیت شرکتی، کمک به خط‌مشی‌گذاران در ارزیابی و بهبود چارچوب قانونی، مقرراتی و نهادی برای حاکمیت شرکتی با هدف حمایت از اثربخشی، کارایی، رشد پایدار و ثبات مالی شرکت تعیین گردید و هیات مدیره شرکتها باید نسبت به ایجاد، استمرار و تقویت سازوکارهای اثربخش جهت کسب اطمینان معقول از محقق شدن اصول حاکمیت شرکتی اقدام نماید. یکی از مهمترین ابزارهای هیات مدیره جهت اطمینان معقول از محقق شدن اهداف حاکمیت شرکتی سیستم اطلاعاتی حسابداری می باشد، در ادامه به اهمیت موضوع سیستم حسابداری در طراحی و پیاده سازی حاکمیت شرکتی خواهیم پرداخت.
حاکمیت شرکتی:
تعاریف بسیاری از حاکمیت شرکتی وجود دارد، طبق گفته سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، حاکمیت شرکتی مجموعه ای از روابط بین مدیریت شرکت، هیأت مدیره آن، سهامداران و سایر ذینفعان است.
مطابق با نظریه انتخاب عمومی که افراد منافع شخصی را بر منافع گروه ترجیح می دهند، مالکان، مدیران و سایر ذینفعان منافع خاص خود را دنبال م یکنند و طبیعتا تضاد منافع بین آنها نیز وجود دارد، بنابراین چنانچه ساختاری وجود نداشته باشد که روابط بین افراد را برقرار و ضمن تامین منافع تک تک افراد منافع کل گروه را نیز تامین کند، ممکن است اهداف بلندمدت شرکت که حداکثرسازی ثروت ذینفعان می باشد، حاصل نگردد.
حاکمیت شرکتی وظیفه ایجاد ساختار و روابط موثر فی مابین تمامی افراد فوق را به گونه ای دارد که ضمن تامین تمامی نیازهای افراد ذینفع، شرکت نیز به سلامت و در بهترین حالت ممکن به مقصد و هدف نهایی خود برسد.
بنابراین نظام حاکمیت شرکتی ساختاری را فراهم می کند که از طریق آن هدفهای بنگاه تنظیم و وسایل دستیابی به هدفها و نظارت بر عملکرد تعیین می شود. این نظام، انگیزه لازم برای تحقق اهداف بنگاه را در مدیریت ایجاد و زمینه نظارت موثر را فراهم می کند. به این ترتیب، شرکتها منابع را با اثربخشی بیشتری به کار می گیرند(مکرمی، ۱۳۸۵).
اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی:
سیستم حسابداری شرکت به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیران مسئولیت ثبت و ضبط تمامی رویدادهای مالی شرکت، تهیه گزارشات مالی مورد نیاز مدیران و سایر استفاده کنندگان برون سازمانی از جمله سازمان امور مالیاتی، سازمان تامین اجتماعی و سایر سازمانهای نظارتی، طراحی و اعمال کنترل های داخلی مالی و اداری جهت کاهش تخلفات و همچنین افزایش کارآیی و اثربخشی منابع شرکت را به عهده دارد.
اما نقش سیستم حسابداری در طراحی و پیاده سازی حاکمیت شرکتی چگونه است؟
امروزه سیستم حسابداری کارآمد به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیران، نقش اساسی در برنامه ریزی و کنترل امور شرکتها دارد.
به نظر نگارنده یک سیستم حسابداری کارآمد از زیرسیستم های زیر تشکیل می گردد و نقص هر کدام از زیر سیستم های موجود، کارآمدی کل سیستم حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی را زیر سوال می برد. ( شکل بالا)
همان طور که پیداست یک سیستم اطلاعاتی حسابداری از زیر سیستم های کمیته حسابرسی، حسابرسی داخلی، حسابرسی مستقل و معاونت مالی تشکیل می گردد.
معاونت مالی به عنوان بالاترین مقام مالی که زیر نظر مدیر عامل شرکت فعالیت می کند، وظیفه طراحی و پیاده سازی سیستم حسابداری و همچنین طراحی و اعمال کنترل های داخلی را به عهده دارد.
از طرفی کلیه شرکتها باید کمیته حسابرسی را تحت نظر هیات مدیره تشکیل و عملکرد آن را مورد نظارت قرار دهند. بنابراین یکی از مهمترین کمیته های تخصصی که مستقیما زیر نظر هیات مدیره فعالیت می کند، کمیته حسابرسی است.
هیات مدیره همچنین باید اقدامات لازم را جهت استقرار سازوکارهای کنترل داخلی اثربخش به منظور اطمینان‌بخشی معقول از حفاظت از داراییها و منابع شرکت در برابر اتلاف، تقلب و سوء استفاده، تحقق کارایی و اثربخشی عملیات شرکت، کیفیت گزارشگری مالی و غیرمالی و رعایت قوانین و مقررات، برقرار نماید. همچنین واحد حسابرسی داخلی را مطابق با ضوابط و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار، تشکیل و مورد نظارت قرار دهد.
هدف از تشکیل کمیته حسابرسی، کمک به ایفای مسئولیت نظارتی هیئت‌مدیره و بهبود آن جهت کسب اطمینان معقول از اثربخشی فرآیندهای نظام راهبری، مدیریت ریسک و کنترل‌های داخلی، سلامت گزارشگری مالی، اثربخشی حسابرسی داخلی، استقلال حسابرس مستقل و اثربخشی حسابرسی مستقل و رعایت قوانین، مقررات و الزامات است.
یکی از مهمترین مسئولیت‌های کمیته حسابرسی نسبت به کنترل‌های داخلی و مدیریت ریسک، نظارت بر اثربخشی سیستم‌های کنترل داخلی شرکت شامل کنترل فناوری اطلاعات و حفظ امنیت آنها و بررسی ارزیابی حسابرس داخلی از کنترل‌های داخلی و اظهار نظر حسابرس مستقل نسبت به کنترل‌های داخلی و ارائه گزارش کنترل‌های داخلی به هیئت‌مدیره شامل ارزیابی و اظهارنظر نسبت به کنترل‌های داخلی شرکتهای فرعی است.
بنابراین یکی از مهمترین زیرمجموعه های یک سیستم حسابداری که می تواند در پیاده سازی اصولی حاکمیت شرکتی نقش بسیار با اهمیتی داشته باشد، کمیته حسابرسی شرکت است.
اما یکی دیگر از زیر مجموعه های سیستم حسابداری که باید به آن توجه ویژه ای شود، حسابرسی داخلی است.
حسابرسی داخلی با ایجاد رویکردی منظم و روشمند به شرکت کمک می‌کند که برای دستیابی به اهداف خود، اثربخشی فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل را ارزیابی نموده و بهبود بخشد.
دامنه عملیات واحد حسابرسی داخلی باید به نحوی تعیین شود که شبکه فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل که توسط مدیریت شرکت طراحی و ارایه شده است، در خصوص اینکه ریسک‌ها به نحو مناسب شناسایی و مدیریت می‌شوند و در مواقع لزوم تعامل با گروه‌های مختلف راهبری شرکت به نحو مناسب وجود دارد و اطلاعات مالی، مدیریتی و عملیاتی با اهمیت شرکت، درست، قابل اعتماد و به موقع می‌باشد وفعالیت های کارکنان مطابق با خط مشی‌ها، استانداردها، رویه‌ها، قوانین و مقررات می‌باشد، اطمینان حاصل شود.
به منظور کسب اطمینان از مستقل بودن حسابرسان داخلی، واحد حسابرسی داخلی مستقیما زیر نظر کمیته حسابرسی فعالیت می نماید و مدیر آن به پیشنهاد کمیته حسابرسی توسط هیئت مدیره منصوب می شود. افزون بر این گزار‌ش‌های حسابرسان داخلی در اختیار هیئت مدیره و کمیته حسابرسی قرار می‌گیرد.
حسابرسی داخلی شرکت با بررسی و ارزیابی مستمر اثربخشی سیستم کنترل‌های داخلی و گزارش نتایج به کمیته حسابرسی و هیئت‌مدیره و پیگیری روش‌های بهبود سیستم کنترل‌های داخلی، ساختار کنترل داخلی شرکت را روز به روز کارآمدتر و مثمر ثمرتر می کند.
بنابراین تمامی رویدادهای مالی شرکت قبل از ثبت توسط معاونت مالی شرکت، در ساختار کنترل داخلی شرکت مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد که این خود امکان اشتباه و تخلف را به حداقل ممکن می رساند، معاونت مالی شرکت وظیفه پیاده سازی تمامی الزامات کنترل های داخلی مصوب هیات مدیره شرکت را به عهده دارد، از طرفی واحد حسابرسی داخلی به طور مستمر و مستقل ساختار کنترل داخلی شرکت را مورد ارزیابی قرار می دهد و عیب و ایرادهای احتمالی را به اطلاع کمیته حسابرسی می رساند و اعضای کمیته حسابرسی موارد را در جلسه هیات مدیره مطرح می نمایند و هیات مدیره به وسیله مدیر عامل شرکت و از طریق معاونت مالی الزام به اصلاح ساختار کنترل داخلی شرکت را فراهم می آورد. بنابراین در همچنین ساختاری ضمن ایجاد نظارت مستمر بر سیستم حسابداری شرکت، سیستم مزبور دایما در حال اصلاح و ارتقاء خواهد بود که این موضوع منجر به حفظ و بهبودسلامت مالی شرکت خواهد شد.
نتیجه گیری، حسابداری و حاکمیت شرکتی:
متاسفانه بسیاری از شرکتهای فعال در کشور به طور موثر از خدمات کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی استفاده نمی کنند، هر چند در وهله اول ممکن است هزینه های ناشی از بکارگیری کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی برای سهامداران و شرکتها چشمگیر به نظر برسد اما چنانچه به سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیریت اعتقاد داشته باشیم و کاهش هزینه های ناشی از بکارگیری کمیته های حسابرسی و حسابرسی داخلی را در نظر بگیریم در مجموع برآیند بکارگیری کمیته حسابرسی و حسابرسی داخلی منجر به افزایش کارآیی و اثربخشی منابع شرکت و در نهایت افزایش ثروت بنگاه خواهد شد. بنابراین برای طراحی و پیاده سازی اصولی سیستم اطلاعاتی حسابداری فارغ از الزامات سازمانهای نظارتی باید کمیته حسابرسی و مدیریت حسابرسی داخلی در شرکتها فعال گردد.
دریافت مقاله اهمیت حسابداری در اجرای حاکمیت شرکتی ازروزنامه دنیای اقتصاد